Azken 20 urteetako zereal kanpainarik txarrena Nafarroan, INTIAren arabera

Nafarroako zereal-sektoreak azken 20 urteetako kanpainarik txarrena amaitu du: guztira 630.000 tona ale bildu ditu, iaz baino %7 gutxiago, INTIAk emandako datuen arabera. Sozietate publikoak kontrako uzta baten balantzea egin du; izan ere, emaitzak oso desberdinak dira eskualdeka, eta negu bukaerako eta udaberriko euririk gabeko egoera luzeak baldintzatzen du. 

Uzta txiki hori iaz %15 jaitsi zen, eta, beraz, 2023 honetan Nafarroako zereal sektoreak azken hamarkadako batez besteko uzta baino %21 gutxiago bildu du. INTIAk urtero biltzen ditu Nafarroako kooperatiben % 85ek emandako emaitzak, eta azalera osoaren zenbatespena egiten du. Estatistika horretatik ondorioztatzen da duela 32 urte erregistroak izan zirenetik bosgarren kanpainarik okerrena dela. 

Nafarroako hegoaldeko lehorreko idorren eremuan izan da kanpaina honen zatirik okerrena, hektareako 100 kilogramo baino gutxiagoko batez besteko etekinekin eta uzta bildu ez den lursail askorekin. “Gainerako eremuetan, Foru Komunitateko iparralderantz igotzen den heinean, egoera ez da hain txarra, urte txarrenetako bat izateari utzi gabe”, dio Jesús Goñi INTIAko Esperimentazio koordinatzaileak. 

Hala, batez besteko produktibitatea kontuan hartuz gero, Iruñerriko ipar-mendebaldeko eremuak errendimendu handia izan du, kanpainaren amaiera ona izan baita tenperatura ertain freskoagoekin, nahiz eta ekaineko ekaitzak kaltegarriak izan harritzagatik. Behe Mendiko eremu horretan, batez besteko errendimendua 5.000 kilotik gorakoa izan da hektareako. 

Bestalde, Nafarroako Erdialdeak eta Ertainaldeak balantze negatiboarekin itxi dute kanpaina, eta batez besteko errendimenduak ez dira 3.400 kilotik gorakoak hektarea bakoitzeko. 

2023 kanpainan lekadunen kopurua nabarmen handitu da, NPBren ekoeskemak jarri baitira abian, eta arreta berezia jarri da Nafarroan azalera hirukoiztu duen ilarraren kasuan (2.800 ha.tik 9.000 hektareara). Koltzak jaitsiera txiki bat izan du iazkoaren aldean, eta haren azalera pixka bat handitu da. Hirugarren urtez jarraian, gariaren azalera garagarrarena baino handiagoa izan da. Zereal-laborantzaren azalera osoa (garia, garagarra, oloa, koltza, ekilorea, ilarra eta lurrina) ia egonkor mantendu da Foru Erkidegoan, 2023an 193.368 hektareakoa izan baitzen; iaz, berriz, 188.921 hektareakoa, NPBren azken datuen arabera. 

Landare-osasunari dagokionez, oro har, urte osasuntsua izan da, eta gaixotasun gutxi izan ditu; Iruñerriko gariaren kasuan, septiziaren bat izan da, eta ohiko izurriteak gutxiago agertu dira, hala nola zabroa edo zorriak, aurreko kanpainekin alderatuta. Hezetasunik ezak eragiten du hori, batez ere, arazo horiek. 

Saiakuntzen emaitzak 

Kooperatiben eta Nafarroako sektore zerealistaren ordezkariak biltzen dituen balantze-jardunaldi honetan, Nafarroako eremu agroklimatikoetan urtean zehar egindako saiakuntzen emaitzak aurkeztu dira. Landa Garapeneko eta Ingurumeneko Departamentuarekin sinatutako hitzarmen baten bidez, eta LIFE-IP NAdapta-CC barruan, 200 barietate baino gehiago aztertu dira, eta aurten bizi izan den lehorte-egoerara egokitzeko duten gaitasuna ere aztertu da. 

 “Euririk ez izatea onartzen duten eta klima baldintza oso gogorrak jasateko gai diren barietateak bilatzen ari gara”, erantsi du Jesús Goñi INTIAko Esperimentazio koordinatzaileak. Beste behin ere, Filon barietaterik ereinena izan da gariaren kasuan, Meseta garagardotan eta gero Saratoga izeneko barietatetik gertu, eta oloaren kasuan, Tximine izan da erabiliena. 

Erriberrin egindako jardunaldian, INTIAko teknikariek hurrengo kanpainarako ereiteko joera eta barietateen gomendio nagusiak azaldu dituzte, saiakuntzen emaitzetatik abiatuta. Bilkuran Ustiapen Koadernoarekin eta Ustiapenen Erregistroarekin zerikusia duten gako batzuk azaldu dira, PAC berria osatzen duten nahitaezko baldintzak. 

Barietateen gomendioak 

Esperimentazio-saiakuntzen 2023. kanpainan, aurreko urteetan baino barietate berri gehiago gomendatzen dira. Garian, hiru barietate berri gomendatzen dira: LG FORTUNATO, LG MONJE, PRESTANCE, garagarra ANSOLA, LG CENTELLA, LG ROSELLA, RGT AWARA. INTIAn, berriz, PAmBLO barietate berria sartzen da oloan. Azkenik, ilarrak ereiteko orientabideetan hiru barietate hauek sartzen dira: ESCRIME, PADDLE, KARACTER, eta ARTEMIS, FELICIANO Y INV1266 CL.