Osasun Ministerioak herritarren zientziaren aldeko apostua egin du eta Eltxo Alert bultzatu du zaintza-tresna gisa

Osasun Ministerioak, Osasun Alerta eta Larrialdien Koordinazio Zentroaren bidez (CCAES), herritarren zientziaren aldeko apustua egiten du, Eltxo Alert proiektua sustatuz, gaixotasunak transmititu ditzaketen eltxoen kontrola eta zaintza hobetzeko tresna gisa. Plataforma honek aukera ematen dio edonori eltxoen presentziari eta jarduerari buruzko informazioa emateko app baten bidez. Herritarren zientzia lehen aldiz sartu da zaintza-tresna gisa bektoreek transmititutako gaixotasunak prebenitzeko, zaintzeko eta kontrolatzeko Plan Nazional berrian.

Ikerketa Zientifikoen Goi Kontseiluko (CSIC) Blanesko Ikasketa Aurreratuen Zentroak, Universitat Pompeu Fabrak (UPF), Ikerketa Ekologikoaren eta Baso Aplikazioen Zentroak (CREAF) eta Institució Catalana de Recerca i Estudis Avançatsek (ICREA) koordinatutako proiektua da Mosquito Alert. Ia hamar urteko ibilbidean erakutsi du herritarren parte-hartzeak espezie inbaditzaileen zaintza eta detekzio goiztiarraren potentziala hobetu dezakeela, hala nola tigre eltxoa (Aedes albopictus) edo Japoniako eltxoa (Aedes japonicus).

“Mundua abiadura handian aldatzen ari da; ezin diegu arazoei aurre egin aurre egiteko dugun modua aldatu gabe. Beharrezkoa da berritzea zaintza-sistema eraginkorrak lortzeko. Herritarren zientzia funtsezkoa da gaur egun dagokigunerako”, esan zuen Fernando Simón Osasun Alerta eta Larrialdien Koordinazio Zentroko (CCAES) zuzendariak, Plan Nazionalaren aurkezpenaren amaieran. Etengabe sortzen dugu informazioa gure telefono mugikorretan, eta horrek bektoreak eta osasun publikoko beste gai asko kontrolatzeko balio behar digu.

‘Ziztatzen bazaitu, jakinarazi!’

Osasun Ministerioko CCAESekin lankidetzan, Mosquito Alertek komunikazio eta dibulgazio ekintza bat antolatu du herritarren parte-hartzea sustatzeko, ‘Ziztatzen bazaitu, jakinarazi!’ leloarekin. Tigre-eltxoaren hedapena aztertzea, Espainian duen banaketa-mugatik harago, da helburua; Espainiako lehen ziztada-mapa sortzea, gizakien eta eltxoen arteko interakzio handiagoa non eta noiz dagoen identifikatzeko; Japoniako eltxoak Kantauri isurialdean duen banaketari buruzko ezagutzak zabaltzea; eta sukar horiaren eltxoa irits daitekeen antzematea.

Horretarako, Eltxo Alerten webgunean eskuragarri dauden dibulgazio-materialak sortu dira, interesa duen edozein erakundek (administrazioak, probintziakoak edo udaletakoak) komunikazio- edo dibulgazio-ekintzarekin bat egin dezan, bere lurraldean parte hartzea sustatuz.

Frederic Bartumeus CEAB-CSICeko ikertzaile eta Eltxo Alerten zuzendarikidearen hitzetan, aitortza hori aurrerapauso handia da herritarren zientziarentzat eta eltxoek transmititutako gaixotasunen aurka borrokatzeko. Herritarren zientzia Plan Nazional batean sartzea jarduera aitzindaria da Europan. Zientzia-komunitatearen, herritarren eta administrazioen arteko lankidetzaren balioa erakusten duen mugarri garrantzitsua da, helburu komunak lortzeko.

Bartumeusek ere herritarren parte-hartzearen garrantzia azpimarratzen du: Herritarren zientziak datu masiboak lortzeko eta herritarrekin etengabeko elkarrizketa izateko aukera ematen du. Zientziari laguntzeko prest dauden pertsonen sare bat izateak kostuak murrizten ditu eta zaintza-arloak zabaltzen ditu, goiz detektatzeko aukera emanez. Herritarren zeregina erabakigarria da. 

Osasun publikoko tresna bat

Herritarrek proiektuaren esparruan emandako informazio guztia lagungarria da azterketa zientifikorako eta eltxo inbaditzaileak kudeatzeko. Datuak Eltxo Alerten mapan kontsulta eta deskarga daitezke, Entomologia Digitalaren Sare Nazionaleko (ReNED) adituek balioztatu eta sailkatu ondoren.

Roger Eritja proiektuaren entomologia-arduradunaren arabera, aditu horiek adimen artifizialeko teknikekin konbinatuta balioztatzeak zehaztasun, koherentzia eta azkartasun handia ematen dio denbora errealeko zaintza-plataforma bati. Informazio horrekin guztiarekin arrisku mapa dinamikoak egiten ari dira, eltxoekin lotutako osasun publikoko arazoei azkarrago eta modu eraginkorragoan erantzun ahal izateko.

CEAB-CSICek Europako finantzaketa du Espainiako Gobernuaren Berreskurapen, Eraldaketa eta Erresilientzia Planaren bidez, Next Generation EU funtsetatik datorrena. Laguntza ekonomiko horrek plataformaren azpiegiturak mantentzen lagunduko du, baita adimen artifizialeko alerta automatizatuen sistema bat eta ia denbora errealean bistaratzeko tresnak sortzen ere, administrazio ezberdinetako osasun publikoko kudeatzaileek erabakiak hobeto hartzea ahalbidetuko duena.

Nafarroan, adibidez, 2021ean argitaratu zen tigre eltxoari buruzko informazio liburuxka bat, LIFE-IP NAdapta-CC proiektuaren osasun arloko C.5 ekintzaren zati gisa. Liburuxka honen edukia hemen kontsulta daiteke, eta Nafarroako Gobernuko Osasun Departamentuaren menpe dagoen eta LIFE-IP NAdapta-CC proiektuko bazkideetako bat den Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuak (ISPLN) egin zuen.