‘Larrialdi klimatikoa: klima-aldaketari aurre egiteko tresna eraginkor gisa egokitzea’ ikastaroaren hamaikagarren eta azken jardunaldiaren balantzea

‘Larrialdi klimatikoa: klima-aldaketari aurre egiteko tresna eraginkor gisa egokitzea’ ikastaroaren hamaikagarren eta azken jardunaldia 2023ko apirilaren 18an izan zen.

Doako prestakuntza horretan mila eta ehun pertsona baino gehiagok eman dute izena. Ekimean Nafarroako Gobernuko Ingurumen Zuzendaritza Nagusiaren (LIFE-IP NAdapta-CCren bidez), Estatuko Meteorologia Agentziaren (AEMET) Nafarroako Ordezkaritzaren eta Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate Nazionalaren (UNED) Tuterako zentro elkartuaren arteko lankidetza-hitzarmenaren emaitza da.

Hitzaldiaren hasieran, Peio Oria Estatuko Meteorologia Agentziaren (AEMET) Nafarroako ordezkariak sarrera labur bat egin zuen, eta ikastaroaren azken saio horretako hizlariak aurkeztu zituen.

Klima Aldaketara Egokitzeko Plan Nazionala (PNACC)

Francisco Heras Hernández, Klima Aldaketaren Espainiako Bulegoko (OECC) kidea, izan zen Klima Aldaketara Egokitzeko Plan Nazionalaren bidez (2021-2030) estatu mailako gobernantzaren esparrua azaldu zuen lehen pertsona.

Ildo horretan, Espainiako egokitzapenaren arloko plangintzak hiru dokumentu ditu oinarri, epe, eduki eta zehaztapen-maila osagarriekin, hala nola: Epe Luzerako Estrategia, 2050erako hartzen duena; Egokitzapenerako Plan Nazionala (PNACC), 2021-2030 hamarkadarako ibilbide-orria zehazten duena; eta lan-programa, 2021-2025 aldirako dokumentu operatiboa.

PNACCren kasu zehatzean, gaika antolatuta dago, 18 lan-eremutan, egokitzapen-jarduerak kudeaketa publikoaren eta pribatuaren esparruetan integratzea errazteko. Hala ere, klima-aldaketaren ondoriozko arrisku baten aurrean eta ahalik eta gehien mugatzen saiatzearen aurrean, modu koordinatuan lan egin behar duten sektore eta erakunde desberdinak hartu behar dira kontuan.

Hala, PNACCk planteatzen duenez, Espainiako Gobernuko 18 ministeriok egokitzapen-neurriak betearazteko erantzukizuna dute, beren lan-eremuen arabera.

PNACCk lan-eremu sektorialetan beharreko funtsezko alderdiak identifikatzen ditu, baita hori egiteko ekintza-ildo zehatzak ere: ekintza-orientazioa (aldaketara egokitzeko eremu guztietan bizkortzeko eta larrialdiari aurre egiteko, beharrezkoa da arreta klima-aldaketaren ondoriozko arriskuak mugatzera bideratutako irtenbide eraginkor eta garapenean eta aplikazioan zentratzea); kostuak eta onurak (neurri egokiak balioesteko eta hautatzeko osagai garrantzitsua, erabakiak hartzeko informazio garrantzitsua eta erabilgarria emanez); gizarte-zaurgarritasuna (klima-aldaketak modu desberdinean eragiten die hainbat pertsonei); lurralde-kalteberatasuna (klima-aldaketaren arriskuak ez dira modu homogeneoan banatzen); mugaz gaindiko ondorioak (gure mugetatik haragoko inpaktuak, hala nola pertsonen, merkantzien, finantzarioen edo biofisikoen fluxuak); genero-ikuspegia (desberdintasunak daude gizonek eta emakumeek klima-aldaketa hautemateko moduan, eta balioetsi egiten dituzte klima-aldaketak); eta gaizki egokitzea (klima-aldaketaren ondoriozko arriskuak saihesteko edo murrizteko egindako ekintzak, benetan ondorio kaltegarriak izan ditzaketenak, gizarte-sistemen, -sektoreen edo -taldeen klima-aldaketaren aurkako kalteberatasuna areagotuz).

Amaitzeko, Francisco Heras Hernándezek 2021-2025 lan-programaren laburpen bate gin du. Programa horrek neurri zehatzak zehazten ditu, horiek betetzearen arduradunak nor diren zehazten du, betetze-adierazleak zehazten ditu (zer emaitza lortu behar diren), eta neurri bakoitzaren lehentasun-maila zehazten du.

Klima Aldaketarako Pirinioetako Estrategia

Jarraian, Eva García Balaguer izan zen, Pirinioetako Klima Aldaketaren Behatokia – Pirinioetako Lan Elkartea (OPCC-CTP) koordinatzeko arduraduna. Pirinioetako mugaz gaindiko lurraldean ekintza klimatikoak sustatzeko ekimena da. Izan ere, Pirinioak klima-aldaketarekiko bereziki kalteberak diren bioeskualdea dira; klima-aldaketaren eraginek ez dute administrazio-mugarik ezagutzen, eta baterako ekintzak eta lankidetzak banakako ekintzek baino eragin handiagoa dute.

Hala, OPCCren helburuak, lehenik eta behin, hauek dira: klima-aldaketari buruzko ezagutza hobetzea Pirinioetan; lortutako emaitzak kapitalizatzeko ekintza zehatzetan berrikuntza sustatzea; OPCCren gomendioak eta emaitzak sektore-eragileei ailegatzea; eta klima-aldaketaren arloan Pirinioen ikusgarritasuna areagotzea eta Europako eta nazioarteko sareetan parte hartzea.

Gobernantzari dagokionez, maila anitzetan garatzen da OPCCn, batzorde betearazle batekin (Pirinioetako Lan Elkartea), batzorde tekniko batekin, koordinazio-batzorde batekin, aholku-batzorde batekin eta jarraipen-mahai baten bidez.

Klima Aldaketarako Pirinioetako Estrategia (IPIiCC) hamabi urteko lanaren ondoren iritsi da, lurralde bakoitzerako eskualde-estrategia batzuetatik abiatuta esperientzia gehitu ahal izateko. 2021eko azaroaren 30ean onartu zuten lurralde guztietako ordezkariek. Helburu nagusia 2050ean Pirinioak klima-aldaketaren ondorioetarako lurralde erresilientea izatea da, eta lankidetza helburua lortzeko gakoa.

Horren ondorioz, García Balaguerrek azaldu zuenez, hauek dira IPIren idealak: mugaz gaindiko lankidetza; ekintza berritzaileak; PLEren Pirinioetako Estrategiarekiko ekintza sinergikoak; Europako eta nazioarteko ikusgarritasuna; ezagutza eta bere transferentzia.

Estrategia horren ekarpen nagusia haren ikuspegi sistemikoa da, mendiko ekonomia egokitua, klima, biztanleria eta lurraldea, espazio natural erresilienteak eta gobernantza integratzen baititu. Hori guztia 38 jarduera-ildotan, 15 erronkatan eta 5 sistematan.

Nafarroako Klima Aldaketari aurre egiteko Bide Orria (HCCN-KLINA) eta Klima Aldaketari eta Trantsizio Energetikoari buruzko Foru Legea (LFCCTE)

Itziar Almárcegui Artiedak, Nafarroako Gobernuko Ekonomia Zirkularraren eta Klima Aldaketaren Zerbitzuko LIFE-IP NAdapta-CC proiektuaren koordinazio-taldeko biologoak, Nafarroako Klima Aldaketari aurre egiteko Bide Orriaz (HCCN-KLINA) hitz eginez hasi zuen hitzaldia. Nafarroako Gobernuaren 2018ko urtarrilaren 24ko akordioaren bidez onartu zen, eta tresna globaltzat jotzen da, hainbat politika sektorialen koordinazioan oinarrituta. Horretarako, beharrezkoa da lurralde-eragileen arteko lankidetza eta Nafarroako gizartea bera iraunkortasunaren aurrean kontzientziatzea.

KLINa Nafarroan ingurumen-estrategia integrala eta zeharkakoa onartzeko eta ezartzeko beharrari erantzuten saiatzen da, gure erkidegoan klima-aldaketaren aurrean hartutako konpromisoei helduko diena, baina, gainera, nazioarteko helburuak bere gain hartuko dituena, eta, aldi berean, emisio gutxiko ekonomia eta iraunkorra eta erresilienteagoa izango den lurraldea sustatuko dituena.

Hala, KLINak osagai bikoitza du: alde batetik, osagai estrategikoa, ibilbide-orri horrekin helburuak eta etorkizuneko ikuspegia zehazten direlako, hainbat horizonterekin (2020, 2030. 2050); eta, gainera, osagai operatiboa, harekin identifikatzen baitira epe labur eta ertainerako neurriak eta aurrekontu-konpromisoak, jarduera-programa bat lortzeko moduan. Horrela, KLINak guztira 25 jarduera-ildo eta 63 neurri identifikatzen ditu. Horien guztien artean, lankidetza eta ezagutza-trukea ardatz dituen zeharkako jarduera-eremu bat nabarmentzen da, funtsezkoa dena.

Jarraian, Miguel Ángel González Morenok, Nafarroako Gobernuko Ekonomia Zirkularraren eta Klima Aldaketaren Zerbitzuko LIFE-IP NAdapta-CC proiektuaren koordinazio taldeko teknikari eta komunikazio-arduradunak, Klima Aldaketari eta Trantsizio Energetikoari buruzko Foru Legean (EEFKL) oinarritu zuen bere esku-hartzea, nahiz eta gaur egungo esparru juridikoaren azalpen labur batekin hasi zen, arautegia hasiera batean Europa mailan nola sortzen den adieraziz, gero maila nazionalera pasatzeko, eta ondoren, autonomia-erkidegoek, beren eskumenen arabera, legeria autonomiko propioa egin ahal izango dute. Ez dugu ahaztu behar nazioarteko akordioak ere ordenamendu juridikoaren parte izango liratekeela. Klima-aldaketari dagokionez, González Morenok aipatu zuen Klima Aldaketari eta Trantsizio Energetikoari buruzko maiatzaren 20ko 7/2021 Legea dagoela Estatuan, bai eta nola eskualde mailan erkidego batzuek beren araudi propioa garatu duten ere, Nafarroaren kasuan bezala, Klima Aldaketari eta Trantsizio Energetikoari buruzko martxoaren 22ko 4/2022 Foru Legearekin, zeinak xehetasun handiagoz deskribatu baitzuen.

Foru Legea, hitzaurre batez gain, hainbat tituluk osatzen dute: xedapen orokorrak (I), gobernantza eta plangintza (II), klima-aldaketaren arintzea eta energia-eredu berria (III), klima-aldaketara egokitzea (IV), administrazio iraunkorra (V), eta ikuskapena, jarraipena eta zehapen-araubidea (VI), eta azken xedapenak. González Morenok batez ere legearen IV. tituluan jarri zuen arreta, klima-aldaketara egokitzeari buruzko alderdiak jorratzen baititu. Titulu honek hamar artikulu ditu (61. artikulutik 70. artikulura). Lehenik eta behin, klima-aldaketara egokitzeko eremu orokorrari buruz doa, eta, ondoren, eremu jakin batzuetan jartzen dute arreta: natura-ingurunea; landa-ingurunea; hiri-ingurunea; sektore-plangintza eta klima-aldaketa; klima-aldaketara egokitzea uraren ziklo integralaren plangintzaren eta kudeaketaren arloan; baliabide hidrikoak; pobrezia energetikoa; osasun-arloko egokitzapena eta gizarte-sektore kalteberak; eta turismoaren arloko egokitzapena.

61. artikuluak planteatzen du nola prestatuko duen Nafarroako Gobernuak Nafarroako gizartea klima-aldaketara egokitzeko. Horrela, jarraipena nola egin aztertuko du; ikerketa sustatuko du; administrazio-koordinazioa nolakoa den esango du; ondorioak (eraginak) murrizteko neurriak hartuko ditu; gizarte-eragileak informatu, sentsibilizatu eta babestuko ditu, Nafarroa klima-aldaketara hobeto egokitu dadin; egokitzeko dauden sektore-planak nola berrikusi esango du; eta ur-kontsumoa murrizteko neurriak sustatuko ditu.

Nafarroako Gobernuak eta erkidegoko gainerako administrazio publikoek natura klima-aldaketara egokitzeko zer egingo duten azaltzen du 62. artikuluak. Horrela, ezartzen da hartzen diren neurri guztiek biodibertsitatea eta baliabide naturalak errespetatuko dituztela; planak gauzatzeko finantzaketa koordinatu eta ziurtatuko dutela; eta neurriak hartuko direla honako hauei dagokienez: monitorizazio- eta jarraipen-sistemak; ekosistemen kontserbazioa eta leheneratzea; zaintza, detekzioa eta ikerketa; lurralde-eredua, azpiegitura berdea eta korridore biologikoak; inpaktuak eta natura-guneen kudeaketa ebaluatzea; larrialdien aurkako prebentzioa; emari ekologikoak, hezeguneen mantentzea; baso-kudeaketa iraunkorra; eta espezie exotiko inbaditzaileak.

Nafarroako Gobernuak landa-ingurunea klima-aldaketara egokitzeko zer egingo duen aztertzen du 63. artikuluak. Klima-aldaketaren jarraipena egiteko sistema bat sortuko du lehen sektorean; nekazaritza-jardunbide egokien gida bat argitaratuko du berotegi-efektuko gasen emisioa murrizteko; laguntzak emango ditu eta neurriak hartuko ditu 2030. urtean nekazaritzaren % 25 ekologikoan egon dadin, abeltzaintza ekologiko gehiago egon dadin eta hurbileko merkatu gehiago egon daitezen. Gainera, honako hauek sustatuko dira: uraren erabilera eraginkorra, nekazaritza-ikerketa, nekazaritza-jarduerak hobetzea, lurzoruaren mikrobiotaren kontserbazioa, izurriteen edo gaixotasun berrien jarraipena, doitasunezko nekazaritza, ongarrien erabilera arautzea, lurzoruaren degradazioaren prebentzioa, espezie autoktonoen kontserbazioa eta animalien nutrizio-jarraibideak.

64. artikuluak, hiri-inguruneari dagokionez, herriak eta hiriak klima-aldaketara egokitzeko, hobetu egingo dira zaintza- eta alerta-sistema goiztiarrak, bai eta muturreko gertaeretan eta klima-aldaketaren ondoriozko beste arrisku batzuetan jarduteko protokoloak ere; esposizioa murriztuko da, hiri-antolamendu eta -plangintza egokiak bultzatuz; zerbitzu publikoak, azpiegiturak, garraioa eta eraikinak babestuko dira; urbanizazio berriek eta berrurbanizazio-proiektuek birnaturalizatzeko neurriak eta drainatze-sistema jasangarriak barne hartuko dituztela bermatuko da; baratze publikoak bultzatuko dira; bero-eremuak murriztuko dira…

65. artikuluak, sektore-plangintzari buruzkoak, hamar industria-sektoreri eragiten die: kalteberatasun-analisia behar dute; egokitzeko neurriak eta jarraipen- eta monitorizazio-sistema; isuritako berotegi-efektuko gasen kopurua ezagutzea; eta berotegi-efektuko gasen isuriak murriztea.

66. artikulua uraren ziklo integralari buruzkoa da, eta honako hauek ditu ardatz: klima-aldaketak baliabide hidrikoetan nola eragiten duen ebaluatzea eta inpaktuei jarraipena egiteko funtsezko parametroen bilketa indartzea; kudeaketa eta plangintza hidrologikoan integratzea; ekarpen ekonomikoa ekosistemak lehengoratzeko eta uraren zikloa kudeatzeko; ur-ekosistemen eta hiri-horniduraren kalitatera bideratzea; kutsatutako uraren aprobetxamendua (nitratoak) industria-eremurako; klima-aldaketak uraren kudeaketan eta horrek herritarrengan duen eraginean zer eragin duen ikertzea; eta, orobat, uraren hiri-zikloak garapen ekonomiko eta soziala bultzatzea.

Baliabide hidrikoei dagokienez, 67. artikuluak planteatzen du zer hartu behar duten kontuan Nafarroako Gobernuak sistema hidrikoa babesteko hartu dituen neurriek: Nafarroako sistema hidrikoaren kalteberatasuna murrizteko neurriak; Nafarroako lurzoru-erabileren azterketa sustatuko du, bai eta horiek ziklo hidrologikoa osatzen duten prozesuekin duten lotura ere; lehorte-plan egokiak prestatuko ditu, hiru urtean behin berrikusiko direnak; giza kontsumorako ur-hornidura giza eta herritar eskubidetzat hartuko da, eta izaera publikoa eta lehentasunezkoa izan beharko du; Nafarroako araudia berrikusi eta eguneratuko du.

68. artikulua, pobrezia energetikoari buruzkoa, baliabide ekonomikorik ez izateagatik ahulenak diren familiak eta pertsonak babesteko, edateko uraren, elektrizitatearen eta gasaren hornidura bermatuko da; beharrezko konpentsazio- eta berme-mekanismoak ezarriko dituen erregelamendu bidezko garapena egingo da; energia elektrikoaren, edateko uraren eta gasaren enpresek ezingo dituzte hornidurak eten gizarte-zerbitzuen aldeko txostena izan ezean; energia elektrikoa merkaturatzen duten enpresek Nafarroako Funts Klimatikoaren ondoriozko energia soberakina erabiliko dute, funts hori EKFBLren 13. artikuluan araututa baitago.

69. artikuluak, osasunaren eta gizarte-sektore ahulen arloko egokitzapenari buruzkoak, bidezko energia-trantsizioko eta klima-justiziako plan bat egitea planteatzen du. Plan horretan, trantsizio energetikoaren eraginpean dauden sektore ekonomiko eta sozialen azterketa egingo da, eta ondorioak murrizteko neurriak hartuko dira. Gainera, sinergiak ezarriko ditu beste plan eta estrategia batzuekin.

Eta, azkenik, 70. artikuluak, turismoari buruzkoak, turismoa jasangarriagoa izan dadin, lurraldearekiko jasangarria izan dadin eta baliabide gutxiago kontsumi ditzan hartuko diren neurriak azaltzen ditu. Horretarako, jasangarritasun-irizpideak sartuko ditu turismoa sustatzeko estrategian; klima-aldaketak sektorearentzat dakartzan arriskuak ebaluatuko ditu; turismo-sektorean lan egiten duten langileak eta turistak sentsibilizatu eta informatuko ditu klima-aldaketaren eraginari eta baliabideen erabilera iraunkorrari buruz; jardueretarako eta establezimenduetarako ingurumen-ziurtagiriak sustatuko ditu; birgaitze energetikoa, energiaren eta uraren kontsumoa murriztea eta instalazio eta jarduera turistikoetan energia berriztagarrien ekarpena handitzea sustatuko duten neurriak bultzatuko ditu.

González Morenok LFCCTEri buruz argitaratu berri den eta LIFE-IP NAdapta-CCren webgunean eskuragarri dagoen irakurketa errazeko bertsio bat aipatuz amaitu zuen bere azalpena, baita herritarrei arreta emateko cambioclimatico@navarra.esposta elektronikoko postontziaren berri emanez ere.

Azkenik, Peio Oriak ikastaroaren balorazioa egin zuen, eta eskerrak eman zituen izena eman duten ikasleen artean izandako jarraipenagatik eta onarpenagatik.