Eduki publikatzailea

LIFE-IP NAdapta-CCk ondorioztatu du basoak ikuspegi integral, aktibo, iraunkor eta planifikatu batetik kudeatu behar direla

Joan den maiatzaren 23an egindako jardunaldi tematiko batean basoen eremuan Europako proiektuak lortutako emaitzak aurkeztu ziren.

27-05-2022


LIFE-IP NAdapta-CC proiektuko basoen eremuko emaitzak aurkezteko jardunaldiak ondorioztatu zuen basoak ikuspegi integral, aktibo, iraunkor eta planifikatu batetik kudeatu behar direla. Maiatzaren 23an egin zen hitzordua, eta ehun bat pertsonak hartu zuten parte, aurrez aurre eta online. Guztira, bederatzi hizlarik hartu zuten parte, Nafarroako basoen egoera aztertzeko eta aldaketara egokitzeko egindako azken azterketen emaitzak azaltzeko.

Jardunaldiari hasiera emateko sarrerako lehen zatian Europako proiektuaren aurkezpen orokorra egin zen, eta, bertan, lortutako emaitzak bildu ziren. Ondoren, hainbat txosten egin ziren, hiru bloke orokorretan oinarrituta: klima-aldaketak baso-ekosistemetan dituen ondorioak, baso-sistemak klima-aldaketara egokitzeko neurriak Nafarroan, eta klima-aldaketara egokitzeko beste esperientzia batzuk.


 

Aurkezpenak hemen daude eskuragarri. Jardunaldiaren bideoa hemen ikusi daiteke.

Sarrera orokorra

Jardunaldia Fermin Olabe Velasco Nafarroako Gobernuko Baso eta Ehiza Zerbitzuko zuzendariaren aurkezpenarekin hasi zen, eta klima aldaketari eta baso ekosistemei buruzko ikuspegi orokorra helarazi zien bertaratutakoei. “Basoak ikuspegi integral, aktibo eta iraunkor batetik kudeatu behar ditugu”, adierazi zuen. Eta gaineratu zuen egokitzeko neurririk onenak plangintza-tresnetan oinarritutako baso-kudeaketa jasangarri batetik abiatzen direla. Hori dela eta, herritarrei baso-baliabideen kudeaketa arrazionala posible dela helarazi behar zaiela azpimarratu zuen. “Funtsezkoena baso-kudeaketa iraunkorra aktibatzea da, toki bakoitzaren ezaugarri espezifikoen arabera”, ondorioztatu zuen.

Ondoren, Nafarroako Gobernuko Klima Aldaketaren Zerbitzuko Itziar Almárcegui Artiedak hartu zuen hitza, eta LIFE-IP NAdapta-CCren beste jarduketa-eremuen (azpiegiturak, monitorizazioa eta tokiko ingurunea, nekazaritza eta abeltzaintza, ura eta osasuna)  errepasoa egin zuen, basoen eremua jardunaldiaren gainerakorako utziz, eta proiektu integratuaren aurkezpena jorratuz, Klima Aldaketaren Nafarroako Ibilbide Orria oinarri hartuta, Klima Aldaketaren Helburua barne. LIFE-IP Nadapta-CCk sektore anitzeko ikuspegi estrategikoa du, eta neurri osagarri, zeharkako eta horizontalekin osatzen da.

Klima-aldaketak baso-ekosistemetan dituen ondorioak

Paloma Ruiz Benitok, Alcaláko Unibertsitatekoak, ‘Klima aldaketaren ondorioak baso-sistemetan' gaiari buruzko ponentzien blokea ireki zuen. Ruiz Benitok klima-aldaketaren ondorioei buruzko hausnarketa bateratua egitera gonbidatu zuen, hala nola, lehortea eta bero-boladak basoetan. Horretarako, basoei eta klima-aldaketari buruz hitz egiten hasi zen, eta, ondoren, klima-aldaketak baso-sistemetan dituen inpaktuetan jarri zuen arreta, baso-egiturarekin lotutako efektu interaktiboarekin amaitzeko.

Hizlariak bi galdera egin zituen: "Baso guztiak berdin kaltetzen al ditu klima-aldaketak? Zeintzuk dira eragin nagusiak?”. Zenbait azterlanen arabera, baso batzuk biomasa handitzen ari dira, positiboa dena, eta beste batzuk, berriz, lehorteen eta bero-boladen ondorioz kaltetzen ari dira, batez ere uraren erabilgarritasunak mugatzen dituenak. Horrela, tarteko lehorteekin, adibidez, basoak leheneratu egin daitezke, baina lehorte errepikatuen edo muturrekoen kasuan, berreskuratzea ez da erraza izango. “Lehorteek eta bero-boladek aldaketak eragiten dituzte basoen prozesu demografikoetan, eta horrek eragina du espezieen konposizioan eta aniztasunean”, adierazi zuen.

Toki bateko zuhaitzen dentsitatea norbanakoaren tamainarekin lotzen duen Autoargiketari buruzko Legea azaldu ondoren, Paloma Ruiz Benitok azaldu zuen autoargitze-lerroetatik hurbilen dauden basoek klima-aldaketari erantzun ez-linealak izateko aukera handiagoa dutela. Eta ondorioztatu zuen “klima-aldaketak baso asko bultzatzen ari dituela bere muga ekologikoetatik gertu”.

Ondoren, Nafarroako Gobernuko Irantzu Primicia Álvarezek ‘Arriskuen analisia: baso-masek klima-aldaketarekiko duten zaurgarritasuna Nafarroan’ gaia jorratu zuen, LIFE-IP NAdapta-CCren esparruan egindako ikerketa.

Egindako azterlanaren helburua zen Nafarroan arrisku handiena zuten eremuak identifikatzea, 2011ko Estatuko Baso Mapatik abiatuta. Mapa honetako zuhaitz-sistemei dagozkien teseletako hiru espezie nagusiei buruzko informazioa aztertu zen. Zuhaitz-masa bakoitzaren arriskua aztertzeko, bi aldagai konbinatu ziren: kalteberatasuna eta esposizioa.

Hala, azterlanetik ondorioztatzen denez, Nafarroan arrisku erlatibo handiena duten espezieak Quecus petraea, Abies alba eta Quecus pubescens dira; arrisku kezkagarria dute Pinus uncinata eta Pinus sylvestris espezieek, Corylus avellana, Acer campestris eta Sorbus ariaz gain.

Irantzu Primicia Álvarezek adierazi zuenez, klima-aldaketak baso-sistemetan eragin ditzakeen inpaktuak ugariak dira eta askotariko ezaugarriak dituzte. Adibidez, berotze globalak honako hauek eragiten ditu: eskuragarritasun hidrikoa murriztea, landare- eta animalia-espezieen fenologia eta fisiologia aldatzea, izurriteen eta gaixotasunen jarduera-eremuan aldaketak egitea, muturreko gertakarien maiztasun eta intentsitate handiagoa (haizeteak edo euri-jasak, esaterako), eta baso-suteen arriskugarritasuna handitzearekin lotuta egotea.

 “Tenperatura-igoera horrek eta prezipitazio-erregimenaren aldakuntzak, kasu askotan, eskuragarritasun hidrikoa murriztea ekarriko du, eta horrek banakoak ahultzea ekar dezake, eta, ondorioz, desagertze-prozesuak gerta daitezke”, adierazi zuen.

Hala ere, baso-ekosistemek inpaktu jakin baten aurrean duten kalteberatasuna eta arriskua ez dira homogeneoak espazioan. Horregatik, egokitzapen-neurriak proposatzeko orduan, jarduketa-lehentasunak ezarri behar direla azaldu zuen txostengileak, inpaktu probableenak eta inpaktu horien aurrean arrisku handiena duten espezieak edo sistemak kontuan hartuta. “Funtsezkoa da kalteberatasuna eta inpaktu baten aurreko arriskua aztertzea, hainbat mailatan (eskualdekoa eta tokikoa) jarduteko lehentasunak ezartzeko”. Nafarroaren kasuan, arrisku handiena duten baso-masak bat datoz hiru bioeskualdeen arteko trantsizio-eremuekin.

Baso-sistemak klima-aldaketara egokitzeko neurriak Nafarroan

Javier López-Pasarín Basabe, Nafarroako Ingurumen Kudeaketako arduraduna (GAN-NIK), LIFE-IP NAdapta-CC proiektuko bazkidea basoen eremuan, izan zen bigarren txosten-blokeari hasiera eman ziona, eta Nafarroako mediterranear nekazaritza eta basogintza sistemen egokitzapen-kudeaketako gidak aurkeztu zituena.

Kalteberatasunaren berezko ezaugarriak dituen zuhaitz, baso edo ekosistema baten irudikapen grafikotik abiatuta, haren gainean dauden arriskuak azaldu zituen (lehorteak, izozte berantiarrak, muturreko ekaitzak), eta inpaktu batzuetan agertzen direnak (espezieen hilkortasuna, gainbehera, izurriteak). Puntu horretan esku hartzen dute baso-masa horiek erresilientzia-ahalmen handiagoa eta kalteberatasun txikiagoa izan dezaten egokitzeko neurriek, eta baso-kudeaketa egokitzailearen bidez jarduten dute. Kudeaketa horrek bi alderdi izan behar ditu kontuan: gunearen baldintza ekologikoak, eta ekosistemetako dinamika eta prozesu naturalak eta ekosistemek

Lopez-Pasarín Basabek zehaztu zuenez, egokitzapen-kudeaketako gidak banakako fitxak dira espezieka edo nekazaritzako eta basogintzako sistema motaren arabera, eta baso-kudeaketako jarraibideak eta proposamen orientagarriak dituzte, mendien kudeatzaileen eta jabeen jarduera orientatzeko eta klima-aldaketara egokitzen laguntzeko; egungo ezagutzetan eta esperientzietan oinarritzen dira, beste LIFE edo POCTEFA proiektu batzuk bezala, bai eta eskualdeetako teknikarien ekarpenetan ere. Halaber, adierazi zuen gida horiek malguak eta berrikusgarriak izan behar dutela, biltzen diren informazio berrien arabera.

Zehazki, Nafarroako nekazaritza eta basogintza sistema mediterraneoetan egokitzapen-kudeaketarako gidak fitxa indibidualak ditu nekazaritzako eta basogintzako sistema hauetarako: gurdi-pinuzko pinudiak, larizio pinuzko pinudiak, basa-pinuzko pinudiak, karraskadiak, haritz ilaundunezko hariztiak, erkameztiak, pagadiak, koniferoen eta hostozabalen masa mistoak, koniferoen masa mistoak, hostozabalen beste nahasketa batzuk, zuhaixka-formazioak, larreak, landaretza urriko lurrak, eta Balio Natural Handiko nekazaritza-sistemak. Hala, fitxa guztiek hiru bloke dituzte: alderdi orokorrak, kudeaketa tradizionala eta egokitzapen-kudeaketa. Azken multzo hori da garrantzitsuena, baso-kudeaketa egokitzailearen jardunbideen eta helburu zehatzen arabera sistemak kudeatzeko hainbat gomendio jasotzen baititu.

Gida hauek esteka honetan daude argitaratuta, LIFE-IP NAdapta-CCren C3.3 ekintzaren barruan.

Bigarren multzo tematiko honetan, Nafarroako Gobernuko Cristóbal Molina Terrén jaunak esku hartu zuen bigarren txandan, eta honako gai honi buruzko hitzaldia eman zuen: ‘Nola inplementatu datu-base geografiko bat baso-kudeaketa moldagarrirako tresna gisa’. Hori funtsezkoa da LIFE-IP NAdapta-CCren C3.4 ekinazaren garapenean.

Molina Terrénen iritziz, baso-eremuan klima-aldaketara egokitzeak bost ideia izan behar ditu oinarri: lurzoruen kontserbazioa, biodibertsitatearen mantentzea, aldaketak erraztea, perturbazioei erantzutea eta eboluzioa ebaluatzea.

Azken puntu horretan, eboluzioaren azterketak garrantzi berezia hartzen du Baso Ordenazioen Geodatabaseak. Datu-base geografikoa eta lotutako web-bisorea da, eta baso-plangintzako tresnen informazioa biltegiratzeko, kudeatzeko eta ustiatzeko berariaz garatu dira.

Hori guztia ekosistemek egungo aldaketa globalaren testuinguruan baso-kudeaketari ematen dioten erantzunaren ezagutzan aurrera egiteko helburuarekin, egokitzapen-kudeaketa egokia diseinatu eta aplikatzeko eta kudeaketa hori kudeaketaren gardentasuna bultzatzen duten tresnen bidez transmititu ahal izateko.

Bisore honek ingurune lagunkoi eta intuitibo bat erakusten du, basoen antolamenduen datu-basean dagoen informazio guztia ustiatzeko eta kontsultatzeko erabiltzailearentzat erabilgarriak diren tresnekin. Horrez gain, hainbat aukera eskaintzen ditu, hala nola hondoko mapa mota hautatzea, fitxategiak irekitzea, irudiaren gainean marraztea eta neurtzea edo sortutako mapak inprimatzea eta partekatzea.

Jarraian, Raquel Tobar Leónek, Nafarroako Ingurumen Kudeaketako arduradunak (GAN-NIK), ‘Ingurunera egokitutako espezie autoktonoen hazi-iturrien aukeraketa’ri buruz hitz egin zuen, LIFE-IP NAdapta-CCren C3.2 ekintzaren barruan.

Ekintza hori egiteko, hazi-iturriak bilatu eta deklaratu zituen lehenik, eta, bigarrenik, exsitu haziak bildu eta kontserbatu zituen. Lan hau C3.1 ekintzaren ondorioz sortu zen, hau da, ‘Baso sistema kalteberak identifikatzea eta kartografiatzea, lehentasunak ezartzeko. Kalteberatasun ereduak’.

Haziak bilatzeko eta biltzeko, Nafarroako geografian deklaratutako zenbait unada identifikatu ziren, gaztainondoaren, lizarraren, pagoaren, ipuru arruntaren, basa-pinuaren, pinu beltzaren, artearen, haritz ilaunaren, tamarizen eta zumar arruntaren laginketa-eremu zabalekin; beste mostajoaren, ezkiaren, zumar arruntaren eta haritz kandugabearen unada batzuk ere baztertu ziren.

Germoplasma-banku batean kontserbatzeko haziak biltzeari dagokionez, kasu konplexuak izan ziren, hala nola izeien adaburuetara igotzea, adibidez. Fruitu batzuk, hala nola gereziondo haltzarenak, zulatuta zeuden, eta horrek zaildu egin zuen ikertzea, eta hainbat prospekzio behar izan ziren, espezie gehienek kontserbatzeko bideragarriak ez ziren haziak ekoizten baitzituzten.

Guztira, bederatzi hazi-espezieren 14 bilduma egin ziren, eta horietako hiru kalteberatzat katalogatu ziren Nafarroako flora-katalogoaren barruan.

 

Klima-aldaketara egokitzeko beste esperientzia batzuk

Jardunaldia amaitzeko, beste proiektu batzuk gonbidatu ziren klima-aldaketara egokitzeko esperientziak partekatzera, hala nola POCTEFA Naturclima proiektua, SilvAdapt sarea eta LIFE Soria Forest Adapt.

Hala, Nafarroako Gobernuko Salomé Hernando Chicotek POCTEFA Naturclima proiektuaren xehetasunak azaldu zituen, eta, zehazki, Nafarroako Urbasa eta Andia mendilerroetan egindako ekintzak, balio handiko naturagunetzat hartzen baitira, eta erabilera ugari dituzte, hala nola basogintza, abeltzaintza eta hezkuntza, eta oso ezagunak ez diren beste balio geologiko, arkeologiko eta etnografiko batzuk.

POCTEFA Naturclimaren garapena balio ekologiko handiko parkearen eremu batean erabilera publikoaren eta kontserbazioaren bateragarritasuna hobetzean oinarritu da, Urederra iturburuaren erreserba naturalean, esaterako, eta, bestetik, Parke Naturalaren erabilera publikoko plana abian jartzean, zeina partaidetza-prozesu baten bidez hasi baitzen.

Aurrekoarekin bat etorriz, POCTEFA Naturclimaren bidez jasangarritasunerako ingurumen-hezkuntzako estrategia eta programa eguneratu dira, proiektuko kide diren erakundeen arteko lankidetzari esker, klima-aldaketak gune horretan planteatzen dituen erronken aurrean egokituz.

Bestalde, NUPeko Juan Antonio Blanco Vacak ‘Klima-aldaketara egokitzeko Espainiako Selbikultura Sarea (Silvadapt.net): prozesuen basogintza baterantz’ gaiari buruz hitz egin zuen. Sare hori funtsezko helburu batetik abiatzen da: klima-aldaketara egokitzeko basogintzako ikerketa-taldeak integratzea, ezagutzak, planteamenduak, metodologiak, leku esperimental aktiboak eta emaitzak partekatzeko.

Honako eremu hauen arabera banatutako lantaldeak dira: basoa-ura, klima-erresilientzia, biodibertsitatea, suarekiko erresistentzia, karbono-stockak, eta baso-modelizazioa zeharkako talde gisa.

Blanco Vacak Espainian ikasketak egiten dituzten 34 gune esperimentalak erakutsi zituen (horietako bi Nafarroan daude) 14 ikerketa-talderen bidez.

Jardunaldia amaitzeko, Global Nature Fundazioko Beatriz Oliver Pozok LIFE Soria ForestAdapt proiektua aurkeztu zuen. Proiektu hori duela urte eta erdi sortu zen, Soria probintziako baso-kudeaketa klima-aldaketara modu iraunkorrean egokitzeko.

Helburu nagusia da basoak kontserbatzea eta haien degradazioa saihestea, Soria probintziako baso-masen kalteberatasuna aztertuz, eta kudeatzaile pribatu eta publikoentzat balioko duen tresna bat sortzea, egokitzeko neurriak sartzen lagunduz.

Tresna hori Sorian nagusi diren eta probintziako 15 mendi pilotutan dauden hamar espezieei buruzko azterlan batean oinarrituta egongo da, hala nola: Fagus sylvatica, Quercus petraea, Quercus faginea, Quercus pyrenaica, Quercus ilex, Juniperus thurifera, Pinus sylvestris, Pinus nigra, Pinus pinaster eta Pinus uncinata.

LIFE-IP NAdapta-CC proiektuari buruzko gaurkotasun osoa jakin nahi baduzu, harpidetu zaitez hileko albiste-buletinera, formulario honen bitartez.